O tym, że cięcia w polskich lasach zaczynają przypominać gospodarkę rabunkową, alarmowano z wielu stron od dawna. Rację organizacjom ekologicznym w zakresie ochrony przyrody przyznał w marcu ub.r. nawet Trybunał Sprawiedliwości UE, stwierdzając że Lasy Państwowe łamią przepisy unijne.
Dyrekcja Lasów Państwowych uspakajała i nadal uspakaja że wszystko jest w porządku. Ale ostatecznie, gdy zmiana władzy w Polsce spowodowała zmianę tzw. polityki leśnej, to rządzący przyznali, że nie była ona właściwa i wymaga przeobrażeń. A okazuje się, że właśnie Opolszczyzna pod tym względem w 2022 r. ucierpiała relatywnie mocno. Ponieważ dane pokazują, że opolskie lasy są cięte najbardziej.
Opolskie lasy cięte najbardziej. Liczby nie kłamią
To w naszym regionie „pozyskano” (czytaj: wycięto) średnio 6,1 m sześć. tzw. grubizny z hektara lasu. Średnia krajowa wynosi 4,6. Gorzej było tylko w zachodniopomorskim: 6,6. Ale na przykład w podlaskim było to tylko 3,1 – czyli prawie dwa razy mniej niż u nas! Dane za rok 2023 jeszcze nie doczekały się prezentacji. Ale raczej nie ma co liczyć, że będą niższe.
W powszechnej opinii nasz region jest bogaty w lasy. Ale to nieprawda. Lasy w Polsce zajmują 29,7 proc. powierzchni. Opolszczyzna jest poniżej średniej krajowej: mamy 26,7 proc. A np. w lubuskim jest to 49,4 proc., w podkarpackim – 38,2. Więcej lasów od nas ma nawet śląskie, choć kojarzy się z przemysłem i kopalniami. A polska średnia nie jest też wcale wysoka, bo europejska wynosi 34,9 proc. Nie liczbowy stopień zalesienia jest tu jednak najważniejszy, ale to, jak las się faktycznie zmienia.
W ciągu minionych 25 lat ilość pozyskanego drewna z polskich lasów wzrosła ponad dwukrotnie. Z danych statystycznych wynika, że Polska przoduje pod tym względem w Europie. A Opolszczyzna relatywnie przoduje (wg danych GUS z 31 grudnia 2022) pod względem „pozyskanego” drewna w kraju.
Młode drzewka to nie starodrzew
Zgodnie z nomenklaturą używaną przez leśników, nie można jednak mówić o wycinkach, tylko o zrębniach lub pozyskiwanych grubiznach. A grubizna to „drewno okrągłe ze średnicą w cieńszym końcu co najmniej 7 cm w korze lub 5 cm bez kory” – w zależności czy mówimy o grubiźnie „brutto” czy „netto”. Dla leśnika „teren leśny” też oznacza co innego niż dla przeciętnego Kowalskiego, który wybiera się na grzyby czy na spacer. Według Lasów Państwowych, las jest tam, gdzie rosną stuletnie drzewa, i tam, gdzie był zrąb. Albo gdzie dopiero pojawiły się sadzonki, które mają po 20 cm…
– Lasy Państwowe odbijają piłeczkę, że to nie jest gospodarka rabunkowa. Bo wycinają, ale też sadzą – tłumaczy Piotr Klub z Fundacji Dziedzictwo Przyrodnicze.
– Według ich ewidencji, obszarów zalesionych nie ubywa, lub tylko nieznacznie. Zasadniczo problem polega jednak na tym, że przybywa zrębów. A jeśli wycina się starodrzew i sadzi młode drzewka, charakter lasu zmienia się diametralnie. Bo zanim te drzewka urosną, my umrzemy – stwierdza.
Piotr Klub z fundacji, która od lat lobbuje w sprawie zmiany polityki leśnej w Polce, przyznaje, że w jego ocenie dane za rok 2023 – gdy już zostaną ogłoszone przez GUS – prawdopodobnie przewyższą rok 2022.
– Bo te liczby już od dawna rosną rok w rok – dodaje. – Mamy nadzieję, że teraz wreszcie się to odmieni.
Tylko w 2022 r. według danych GUS „pozyskano” w naszym kraju drewno w ilości ponad 44 mln m. sześć. Wiadomo, że w latach 2007-2015 (rządy PO-PSL) rocznie pozyskiwano go średnio 33 mln m. sześć. Też dużo, ale jak widać, za rządów PiS skala zrębów mocno się zwiększyła. Sprzedaż drewna to oczywiście pieniądze, ale mówiąc o zyskach i stratach, trzeba pamiętać, że nie zawsze doraźne wpływy gotówki są najważniejsze.
Opolskie lasy cięte najbardziej. Im mniej drzew, tym gorzej dla nas
Jakie skutki dla klimatu i mieszkańców regionu niosą ze sobą zmasowane zręby?
– Jeśli dochodzi do wymiany pokoleniowej, las traci swoją funkcję społeczną – tłumaczy Piotr Klub. – Ale skutków negatywnych jest więcej. Począwszy od gwałtu na krajobrazie, co przekłada się na nasze zdrowie. Nie możemy się już relaksować w takim lesie, bo widząc tylko zręby denerwujemy się.
Zaznacza, że w ten sposób zaburzona zostaje bioróżnorodność. – Na takiej plantacji leśnej większość ptaków nie może zakładać gniazd, większość zwierząt też się w nim nie schroni, puszczyki nie znajdą dziupli, nie ma już typowych dla starych lasów mchów, porostów, niektórych grzybów. Pewne gatunki owadów znikają, choć można powiedzieć, że pojawią się inne, ale to już nie to samo – argumentuje.
– Kolejny poważny problem to woda. Las po wycięciu drzew traci swoje właściwości regulujące hydrologię. Jeżeli jest położony na stoku, woda będzie z tego terenu ściekać, co może powodować powodzie błyskawiczne. Ale powoduje też suszę, bo woda w lesie nie zostanie. Na nizinach podniesie się poziom wód gruntowych, ale na niektórych terenach, w zależności od gleby, woda szybciej będzie parować. I to też w efekcie spowoduje suszę… – stwierdza Piotr Klub.
Problem z dwutlenkiem węgla
Największy problem dotyczy atmosfery. Przy zrębie zupełnym usuwane są drzewa, w których związany jest dwutlenek węgla.
– Najgorzej, jeśli to drewno zostanie spalone, bo ten dwutlenek węgla poleci w powietrze i zwiększy to efekt globalnego ocieplenia. Niezależnie od tego, co stanie się z drewnem, pozbywamy się starych drzew, które na co dzień nam ten dwutlenek z atmosfery w dużych ilościach pochłaniały. Małe będą miały takie możliwości – ale za sto lat. A biorąc pod uwagę tempo globalnego ocieplenia, nie stać nas na to, by tyle czekać – wyjaśnia Piotr Klub.
I wreszcie kolejny negatyw: dwutlenek węgla jest deponowany również w glebie, w pokrywie leśnej. Przy zrębie zupełnym z odkrytej gleby on również ucieknie do atmosfery. Wyliczono, że teren wylesiony emituje rocznie około 30 ton dwutlenku węgla z hektara. W ciągu 100 lat tej emisji będzie 3 tysiące ton. Natomiast las o takim samym areale w ciągu 100 lat, gdy rośnie, może pochłonąć go 800 ton!
Opolskie lasy cięte najbardziej? Dyrekcja LP liczy inaczej
O dostarczenie aktualnych danych i stanowisko w tej sprawie zwróciliśmy się do Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Katowicach. Leśnicy też powołali się na dane GUS z 2022 r., ale interpretują je pod innym kątem i… przekonują, że sytuacja nie jest zła.
„Jeśli chodzi o dane pozyskania drewna (grubizny) w 2022 roku na terenie województwa opolskiego, (…) łącznie pozyskano 1530 tys. m. sześć. drewna, z czego z gruntów w zarządzie Lasów Państwowych – 1493 tys. m. sześć. (…), co daje zaraz po województwie małopolskim, świętokrzyskim i łódzkim jedną z najniższych wartości w skali Polski” – pisze Magdalena Świtka, rzecznik prasowy katowickiej dyrekcji.
Przeliczenia danych na hektar istniejących lasów jednak już nie komentuje wcale (a pytaliśmy o to), ani tego, że jeśli mamy mało drzew, tym bardziej powinniśmy ich mało wycinać.
Dyrekcja lasów przyznaje, że tempo zalesień w całym kraju zmalało w ostatnim czasie. Dla województwa opolskiego powierzchnia zalesienia w 2022 roku wyniosła ogółem 17 ha (grunty w zarządzie Lasów Państwowych – 4 ha, lasy prywatne – 13 ha). Dla porównania, w województwie zachodniopomorskim zalesiono ogółem 49 ha (grunty w zarządzie Lasów Państwowych – 44 ha, lasy prywatne – 5 ha). Jak czytamy w nadesłanej odpowiedzi, trzeba jednak pamiętać, że na lesistość danego regionu wpływa także proces wyłączania gruntów leśnych z produkcji. W 2022 roku na terenie Opolszczyzny wyłączono takich gruntów w sumie 26,37 ha, w tym na potrzeby użytków kopalnych – 18,89 ha.
Pani rzecznik wskazuje, że Lasy Państwowe od dwóch lat prowadzą ogólnopolską akcję skupu gruntów pod nowe lasy i zachęcają właścicieli gruntów, aby zgłaszali się do nadleśnictw z ofertą sprzedaży, „ale zależy to przede wszystkim od ich chęci”…
Drewno a drzewa
Jeśli chodzi o wycinanie drzew, to dowiedzieliśmy się, że w Lasach Państwowych pozyskiwane jest mniej drewna niż go przyrasta, co w konsekwencji przekłada się „na stały wzrost zapasu drewna w lasach”. Leśnicy piszą o „drewnie”, a nie drzewach!
Powierzchnia lasów w zarządzie Lasów Państwowych w województwie opolskim wynosi aktualnie 232,8 tys. ha: tylko 19 proc. spośród nich jest wieku 61-80 lat, a blisko 22 proc. osiągnęło 81 lat i więcej.
I tu dochodzimy do najważniejszego: „Przeważnie są to drzewostany (…) pochodzące z nasadzeń powojennych, które aktualnie osiągnęły wiek rębności, stąd tendencja wzrostowa w zakresie pozyskania drewna (grubizny) widoczna w latach 2012-2022” – pisze pani rzecznik.
Zwraca też uwagę, że „lasy Opolszczyzny w zdecydowanej większości stanowią drzewostany gospodarcze” i że nadleśnictwa realizując prace związane z pozyskaniem drzew, mają na celu „przede wszystkim wprowadzenie nowego pokolenia lasu”. Powierzchnia odnowień wykonanych w 2022 roku przez Lasy Państwowe w województwie opolskim wyniosła 2115 ha. Leśnicy tego nie napisali, ale wiek rębności (czyli taki, gdy drewno można dobrze sprzedać) przykładowo dla dębu to 140 lat. A drzewa te mogą dożyć i tysiąca… Rzadko któremu się jednak na to pozwala.
Będzie lepiej?
Ma być. Wśród priorytetów obecnego rządu jest objęcie ochroną 20 proc. lasów i ustanowienie nad nimi kontroli społecznej. Postulat ochrony najcenniejszych lasów w Polsce znalazł się w „100 konkretach na pierwsze 100 dni rządów”, a także w umowie koalicyjnej zawartej po wyborach 15 października 2023 roku. Minister klimatu i środowiska Paulina Hennig-Kloska zapowiedziała „zmianę całej filozofii zarządzania Lasami Państwowymi”. Trwają prace dotyczące przepisów kontroli nad lasami oraz przy ustawie o nadzorze społecznym nad lasami.
Masowa wycinka miałaby być wstrzymana m.in. w lasach ważnych dla lokalnych społeczności, np. w okolicach miast. Czas pokaże, jak te zapowiedzi zostaną wcielone w życie.
Czytaj także: Władza rżnie opolskie lasy i ukrywa to przed ludźmi
***
Odważne komentarze, unikalna publicystyka, pasjonujące reportaże i rozmowy – czytaj w najnowszym numerze tygodnika „O!Polska”. Do kupienia w punktach sprzedaży prasy w regionie oraz w formie e-wydania.
