Dawne Gimnazjum Piastowskie to od dłuższego czasu plac budowy. Ma tam powstać Muzeum Dziedzictwa i Kultury Kresów, które będzie podlegać pod Muzeum Piastów Śląskich w Brzegu. W ostatnich miesiącach dokonano tam szeregu odkryć. Mowa m.in. o 200-letniej monecie, jeszcze starszej chińskiej porcelanie, średniowiecznym bruku oraz pozostałościach domów profesorów z gimnazjum.
Drewniany rurociąg odkryty w Brzegu – będzie ekspozycja?
Muzeum Piastów Śląskich informuje o kolejnym znalezisku. W Brzegu odkryto drewniany rurociąg. Ze wstępnych ustaleń wynika, że drewniana rura odkryta około metra pod poziomem gruntu pochodzi z XVI wieku. A więc sprzed około 500 lat! Mamy więc do czynienia z niezwykłym zabytkiem techniki.
Ale jest to też niemała zagwozdka dla muzealników. Na terenie, gdzie znajduje się drewniany rurociąg w Brzegu projektanci powstającego muzeum zaplanowali parking.
– Na pewno będziemy chcieli wyeksponować fundamenty dawnych domów profesorskich. Będą przykryte zbrojonym szkłem i podświetlone – mówi Dariusz Byczkowski, dyrektor MPŚ.
– Natomiast kwestia średniowiecznego bruku i rurociągu pozostaje otwarta. Najlepiej byłoby je wyeksponować tam, gdzie się znajdują. Ale pod uwagę bierzemy także ekspozycję odkryć dokonanych na budowie Muzeum Dziedzictwa i Kultury Kresów w jego podziemiach. W takiej sytuacji chodziłoby o wydobycie fragmentu rurociągu i włączenie go do prezentowanych materiałów. Z ostatecznymi decyzjami poczekamy do czasu zakończenia prac archeologicznych w tym miejscu – zaznacza.
Początki sieci wodociągowej w Brzegu
Na tę okazję muzealnicy opisują, jak na przestrzeni wieków wyglądało zaopatrzenie Brzegu w wodę. Wiadomo, że wiele wieków temu mieszkańcy brali wodę prosto z Odry.
„Jeszcze w XII/XIII wieku była ona na tyle czysta, że nadawała się bezpośrednio do spożycia, jednak ukształtowanie terenu utrudniało jej dostarczanie do wyżej położonych części Brzegu. Zaszła więc potrzeba budowy studzien, których głębokość wynosiła maksymalnie tylko do 4 metrów. (…) Niestety płytkie studnie szybko się zamulały, pogarszając jakoś wody i trzeba było budować kolejne” – czytamy w informacji przygotowanej przez Muzeum Piastów Śląskich w Brzegu.
Budowa wodociągów rozpoczęła się w XIV wieku. Prace nadzorował rurmistrz. Pod koniec XV wieku na zlecenie rodziny książęcej powstał rurociąg. Z jego pomocą woda z Odry płynęła do rynku. A stamtąd do zamku i miejskich browarów.
„Do dziś nie wiadomo, w jaki sposób transportowano wodę pod górę. Możliwe, że wykorzystywano uruchamianą nurtem rzeki turbinę zaopatrzoną w wiele skórzanych kubłów, za pomocą których napełniano zbiornik umieszczony w znajdującej się przy moście wieży. Ze zbiornika woda rurami trafiała do odpowiednich punktów w mieście. Lata eksploatacji doprowadziły jednak do konieczności usprawnienia wodociągu i w roku 1514 mistrz Jerzy Fogel założył pompę ręczną” – wskazują historycy.
Drewniany rurociąg w Brzegu wykorzystywany przez wieki
Muzealnicy przypominają, że kolejny wodociąg powstał dzięki księciu Fryderykowi II w 1527 roku. Z jego mogą woda ze żwirowni w Krzyżowicach trafiała do stawu poza murami miasta, na wysokości bramy Starobrzeskiej i Małujowickiej.
Drewniany rurociąg w Brzegu – wykonany z sosen – służył do dalszego transportu wody po terenie miasta. „W celu dostarczenia wody z publicznych ujęć do domów prywatnych mieszkańcy korzystali z usług nosiwody” – zauważają historycy.
W kolejnych latach następował rozwój sieci wodociągowej, a wraz z nim zakładów i manufaktur. Rurami transportowano też wodę do rezydencji możnych. Drewniany rurociąg w Brzegu pojawiał się na kolejnych ulicach. Historycy przypominają, że mimo tego nie zaspokajało to potrzeb mieszkańców.
„Z tego powodu rada miejska zachęcała do budowy prywatnych ujęć. Każdy posiadacz własnej studni zyskiwał prawo dodatkowej produkcji pół waru piwa ponad przyznany kontyngent (jeden war zawierał 35-40 beczek piwa). W Brzegu znajdowała się więc spora liczba studni, nad którymi czuwał studniarz” – relacjonują.
Muzealnicy wskazują, że do połowy XIX wieku nie było wielkich zmian w systemie zaopatrzenia Brzegu w wodę.
„Przełom przyszedł wraz z rewolucją przemysłową i gwałtownym rozwojem technologicznym. W drugiej połowie XIX wieku wzniesiono pierwszy zakład wodociągowy przy ulicy Rybackiej i istniejącą do dziś wieżę ciśnień, dzięki której woda mogła docierać na najwyższe piętra brzeskich kamienic” – opisują.
Niezwykłe odkrycia podczas prac
Przypomnijmy, że w województwie opolskim podczas prac budowlanych na przestrzeni ostatnich miesięcy mieliśmy szereg ciekawych odkryć. Przy rozbudowie drogi krajowej nr 46 na Górce Hanuszowskiej robotnicy odkryli fundamenty po kapliczce, pozostałości pomnika i kapsułę czasu.
Sporo reliktów kryło się też pod posadzką remontowanej katedry w Opolu. To m.in. ołtarz dawnej romańskiej świątyni, krypty i tumby, jak i fragmenty najstarszej świątyni w tym miejscu. W tym przypadku sprawa budzi emocje o tyle, że decyzją władz kościelnych mają one być zasypane. Niedawno otwarty sprzeciw zaprezentowało środowisko naukowe, reprezentowane przez prof. Marka Masnyka, rektora UO.
***
Odważne komentarze, unikalna publicystyka, pasjonujące reportaże i rozmowy – czytaj w najnowszym numerze tygodnika „O!Polska”. Do kupienia w punktach sprzedaży prasy w regionie oraz w formie e-wydania.
